De cursus ‘Epidemiologisch onderzoek: basisprincipes’ stelt de belangrijkste principes van epidemiologisch onderzoek aan de orde. De deelnemers verwerven inzicht in de belangrijkste begrippen, methoden en technieken van epidemiologisch onderzoek. De onderwerpen die tijdens de cursus behandeld worden, vormen samen de kern van zowel de algemene als de klinische epidemiologie. De rol van de epidemiologie bij de evaluatie van diagnostische tests komt in deze cursus tevens aan de orde. Daarnaast zullen ook de onderzoeksmethodieken naar de effectiviteit van behandelingen besproken worden. De voorbeelden die tijdens de colleges en in het kader van de opdrachten gebruikt worden om de theorie te illustreren, hebben zowel betrekking op gezondheidsproblemen zoals die zich manifesteren in de kliniek, als op thema’s afkomstig uit de ‘public health’-sfeer.
‘Epidemiologisch onderzoek: basisprincipes’ is een 5-daagse cursus. Als bij de cursus [Vol] staat, kunt u zich wel aanmelden, maar wordt u op een wachtlijst geplaatst. Zodra er een plek vrijkomt nemen we contact met u op. Op dat moment kunt u nog besluiten of u wilt deelnemen aan de cursus.
Introductie
Hulpverleners en consumenten worden in de gezondheidszorg in toenemende mate geconfronteerd met de resultaten van epidemiologisch onderzoek. De laatste jaren is steeds duidelijker geworden dat een optimale gezondheidszorg niet bestaat uit het klakkeloos toepassen van geavanceerde technologische kennis. Beheersing van de kosten van gezondheidszorg is inmiddels een algemeen aanvaarde doelstelling. Voor het maken van een rationele keuze tussen diagnostische mogelijkheden, therapieën of voorzieningen is onderzoek naar effectiviteit onontbeerlijk. De behoefte aan dergelijk onderzoek wordt ook in Nederland steeds groter, zowel binnen de medische en paramedische sector als in de hoek van de alternatieve geneeswijzen. Steeds vaker tracht men de zorg te structureren door het opstellen van ‘evidence-based’ richtlijnen. Epidemiologisch onderzoek en systematische literatuuroverzichten zijn een belangrijke bron van informatie voor deze richtlijnen.
Ook over de oorzaken van gezondheid en ziekte komen regelmatig op epidemiologisch onderzoek gebaseerde uitspraken in de publiciteit. Het is daarbij uitermate hinderlijk dat de informatie over ongezonde gewoonten en gedragingen vaak tegenstrijdig lijkt te zijn. Een helder inzicht in de opzet en uitvoering van het desbetreffende onderzoek ontbreekt veelal, en de exacte betekenis van de resultaten blijft daardoor onduidelijk.
Principes epidemiologisch onderzoek
De cursus ‘Epidemiologisch onderzoek: basisprincipes’ stelt de belangrijkste principes van epidemiologisch onderzoek aan de orde. De deelnemers verwerven inzicht in de belangrijkste begrippen, methoden en technieken van epidemiologisch onderzoek. De onderwerpen die tijdens de cursus behandeld worden, vormen samen de kern van zowel de algemene als de klinische epidemiologie. Zo wordt de opzet van onderzoek naar het klinisch beloop van ziekten (prognostische epidemiologie) tezamen besproken met de opzet van onderzoek naar ziekte-oorzaken (etiologische epidemiologie). De rol van de epidemiologie bij de evaluatie van diagnostische tests komt in deze cursus tevens aan de orde. Daarnaast zullen ook de onderzoeksmethodieken naar de effectiviteit van behandelingen besproken worden. De voorbeelden die tijdens de colleges en in het kader van de opdrachten gebruikt zullen worden om de theorie te illustreren, hebben zowel betrekking op gezondheidsproblemen zoals die zich manifesteren in de kliniek, als op thema’s afkomstig uit de ‘public health’-sfeer. De nadruk ligt daarbij op de methode en technieken van het onderzoek en minder op de (medische) inhoud.
Uiteraard is het niet mogelijk om iemand in één week op te leiden tot volleerd onderzoeker. Serieuze deelname aan de cursus geeft wel de garantie dat men na afloop beter in staat zal zijn om in onderzoek te participeren en wetenschappelijk werk van anderen kritisch te beoordelen. Daarmee is men tevens in staat om zich een grondiger oordeel te vormen over de grondslagen van ‘evidence-based medicine’ en ‘evidence-based health policy’ die zich in een toenemende populariteit mogen verheugen.
Tijdens de cursus worden diverse onderwijswerkvormen gebruikt zoals interactieve hoorcolleges, werkgroepen met opdrachten en zelfstudie.
Zowel ’s ochtends als ’s middags zijn er in de regel blokken van 45 minuten gereserveerd voor voordrachten over afgebakende onderwerpen binnen de epidemiologie. Het zal daarbij vooral gaan om uitleg van de belangrijkste principes aan de hand van voorbeelden. Het is niet de bedoeling om de stof uitputtend te behandelen: het gaat primair om illustratie en verduidelijking. Vragen en opmerkingen zijn daarbij zeer welkom.
De ervaring leert dat het actief omgaan met de stof onmisbaar is bij het verwerven van inzicht in de opzet en interpretatie van epidemiologisch onderzoek. Daarom is er per dag twee maal anderhalf uur uitgetrokken om in werkgroepen met elkaar te discussiëren aan de hand van een casus. Deze werkgroepen worden begeleid door een ter zake kundige tutor, maar het is zeker niet de intentie om er mini-colleges van te maken. De bedoeling is juist dat men met elkaar tracht om de problemen uit de casus op te lossen. Van iedere casus is een antwoordsleutel beschikbaar, die achteraf wordt uitgereikt.
De avonden zijn gereserveerd voor zelfstudie. Desgewenst kan men dit op eigen initiatief doen in kleine subgroepjes. Voor wie behoefte heeft aan een duidelijke structuur voor deze avonden, zijn bovendien aan het cursusmateriaal een paar extra oefeningen toegevoegd, die de studenten nog eens langs de hoofdpunten van de leerstof loodsen. Er is altijd een docent beschikbaar voor het beantwoorden van vragen. We raden de cursisten aan om tijdens de avonden de stof nog eens rustig door te nemen aan de hand van de relevante passages in het ‘Leerboek epidemiologie’. Per cursusdag wordt aangegeven welke hoofdstukken uit dit boek globaal aan de orde kwamen en, meer specifiek, welke paragrafen werden behandeld in de voordrachten en de werkgroepen. Tevens worden oefeningen gegeven waarmee men kan controleren of de hoofdzaken duidelijk zijn geworden. Van alle opdrachten en oefeningen is een antwoordsleutel beschikbaar.
Het is voor de eigen gemoedsrust verstandig om zich te realiseren dat men zich in vijf dagen tijd natuurlijk niet tot een volleerd epidemiologisch onderzoeker kan scholen. Het is vooral de bedoeling om basiskennis op te doen van de belangrijkste principes. Een aantal passages in het gehanteerde leerboek gaan aanmerkelijk verder dan dat, en zullen zeker te moeilijk zijn voor degenen die voor het eerst kennisnemen van het vakgebied.
Laat u zich daar vooral niet door ontmoedigen. Bedenk dat er met opzet een overmaat aan stof wordt aangeboden om a) ook deelnemers met enige voorkennis de kans te geven om voldoende te leren, en b) een ieder de mogelijkheid te bieden om na de cursus een aantal onderwerpen op eigen initiatief nader uit te diepen.
De cursus is bestemd voor personen die werkzaam zijn in de somatische of geestelijke gezondheidszorg in de ruimste zin van het woord (preventie, curatie, revalidatie, beleid en management) en interesse hebben in epidemiologisch onderzoek, of door hun werkzaamheden betrokken zijn bij epidemiologisch onderzoek.
Voor het volgen van deze cursus is geen substantiële epidemiologische voorkennis vereist. Indien u geen epidemiologische voorkennis heeft, raden wij echter aan de literatuur voor aanvang van de cursus door te nemen. Vooral de hoofdstukken 1 en 2 van onderstaand leerboek zijn van belang.
Het lesmateriaal (o.a. presentaties, opdrachten en antwoordsleutels) voor deze cursus is beschikbaar op Canvas, onze digitale leeromgeving. De documenten blijven minimaal één jaar beschikbaar op Canvas.
Het meenemen van een laptop naar de cursus is dus noodzakelijk om het lesmateriaal in te zien.
Bij de cursus wordt het volgend boek gebruikt:
Bouter LM, Van Dongen MCJM, Zielhuis GA, Zeegers MPA. Leerboek epidemiologie, Bohn Stafleu Van Loghum, zevende herziene druk, 2016, ISBN 978 90 368 0561 2
Deelnemers die deze cursus volgen als onderdeel van de Masteropleiding Epidemiologie ronden de cursus altijd af met een tentamen.
Deelnemers die deze cursus als een afzonderlijke cursus volgen kunnen facultatief de cursus afsluiten met een tentamen. De kosten bedragen in dit geval €160,- per tentamen of hertentamen.
Alleen wanneer de cursus met een voldoende resultaat bij het tentamen wordt afgerond, worden de studiepunten (EC’s) toegekend en een tentamenverklaring uitgereikt.
Een verklaring van deelname wordt aan iedereen uitgereikt die minimaal 80% aanwezig is geweest. Op de verklaring van deelname worden alleen contacturen vermeld.
Voor deelname aan het tentamen moet zich men altijd aanmelden. Zie voor informatie en aanmelding: Tentamens
Deze cursus is geaccrediteerd voor:
De cursus ‘Epidemiologisch onderzoek: basisprincipes’ (V10) is geaccrediteerd voor 24 uren.
Om in aanmerking te komen voor de accreditatie-uren van deze cursus dient u de gehele cursus aanwezig te zijn geweest.
N.B. Met ingang van 1-1-2020 kunnen aan een arts die deelneemt aan verschillende cursussen van EpidM, maximaal 40 uren/punten per jaar worden toegekend. Deze nieuwe regeling is door het AccreditatieOverleg van de KNMG op 16 oktober 2019 bepaald. Voor meer informatie verwijzen wij naar de KNMG. https://www.knmg.nl/opleiding-herregistratie-carriere/aban.htm
Hoogleraar Evidence Based Physiotherapy, VU Amsterdam
Huisarts- en Ouderengeneeskunde, UMCG
